Bir araştırma fikriniz mi var? İnovatif bir ürün geliştirmek mi istiyorsunuz? Akademik kariyerinizi ilerletmek için destek mi arıyorsunuz? TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu), öğrenciden profesöre, girişimciden sanayiciye kadar herkese yönelik 100’den fazla destek programı sunuyor. Önceki yazılarımızda bahsettiğimiz araştırma üniversiteleri, Impact Factor’lü yayınlar ve h-index değerleri için gereken finansman, büyük ölçüde TÜBİTAK destekleriyle sağlanıyor. Bu yazıda, TÜBİTAK’ın sunduğu tüm destek programlarını, başvuru yapabileceğiniz kategorileri ve nasıl faydalanabileceğinizi detaylıca inceleyeceğiz.
TÜBİTAK Nedir ve Neden Önemlidir?
TÜBİTAK, 1963 yılında kurulmuş, Türkiye’nin bilim ve teknoloji politikalarını belirleyen ve uygulayan ana kurumdur. Yıllık 10 milyar TL’yi aşan destek bütçesiyle, ülkenin Ar-Ge ekosisteminin en büyük finansörüdür.
TÜBİTAK destekleri sadece para değil, aynı zamanda:
- Mentorluk ve danışmanlık hizmeti
- Ulusal ve uluslararası ağlara erişim
- Prestij ve güvenilirlik sağlar
- Kariyer gelişimine katkıda bulunur
TÜBİTAK Destek Programlarının Ana Kategorileri
TÜBİTAK destekleri 7 ana başlık altında toplanır. Her birini detaylıca inceleyelim:
1. 🎓 Bilim İnsanı Destekleri (BİDEB)
BİDEB (Bilim İnsanı Destekleme Başkanlığı), öğrencilerden öğretim üyelerine kadar tüm akademik kariyeri kapsayan destekler sunar.
Lisans Öğrencileri İçin
2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri
- Kim başvurabilir: Lisans öğrencileri
- Destek miktarı: 5.000 TL
- Süre: 12 ay
- Özellik: İlk araştırma deneyimi için ideal
2209-B Sanayi Odaklı Lisans Bitirme Tezi
- Kim başvurabilir: Son sınıf öğrencileri
- Destek: 7.500 TL + Sanayi katkısı
- Süre: 6-9 ay
- Özellik: Sanayiyle tanışma fırsatı
2247-A Lider Araştırmacılar Programı (Staj)
- Kim başvurabilir: Başarılı lisans öğrencileri
- Destek: Aylık 5.000 TL
- Süre: 2-3 ay yaz stajı
- Özellik: Önde gelen araştırma gruplarında staj
STAR Stajyer Araştırmacı Burs Programı
- Kim başvurabilir: 3. ve 4. sınıf öğrencileri
- Destek: Aylık 2.500 TL
- Süre: Mezuniyete kadar
- Özellik: Araştırma projelerinde görev alma
Lisansüstü Öğrenciler İçin
2210 Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı
- Destek: Aylık 5.500 TL
- Süre: 24 ay
- Ek: Öğrenim ücreti desteği
- Özellik: Öncelikli alanlarda %25 ek destek
2211 Yurt İçi Doktora Burs Programı
- Destek: Aylık 7.500 TL (2024)
- Süre: 48 ay
- Ek: Yurt dışı araştırma desteği (6 ay)
- Özellik: Sağlık sigortası dahil
2214-A Yurt Dışı Doktora Burs Programı
- Destek: Aylık 2.500 USD + Öğrenim ücreti
- Süre: 4 yıl
- Ek: Uçak bileti, yerleşim desteği
- Özellik: Dünyanın en iyi üniversitelerinde eğitim
2215 Yurt Dışı Lisansüstü Burs Programı
- Destek: Ülkeye göre değişken (1.800-3.000 USD)
- Süre: YL için 2 yıl, Doktora için 4 yıl
- Özellik: Tüm masraflar karşılanır
Doktora Sonrası Araştırmacılar İçin
2218 Yurt İçi Doktora Sonrası Araştırma Programı
- Destek: Aylık 15.000-20.000 TL
- Süre: 12-24 ay
- Özellik: Bağımsız araştırma fırsatı
2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Programı
- Destek: Aylık 3.000-4.000 USD
- Süre: 12-24 ay
- Özellik: Uluslararası deneyim
2232 Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı
- Destek: Yıllık 750.000 TL’ye kadar
- Süre: 24-36 ay
- Özellik: Yurt dışından beyin kazanımı
2247 Ulusal Lider Araştırmacılar Programı
- Destek: 4.5 milyon TL’ye kadar proje bütçesi
- Süre: 36 ay
- Özellik: Genç lider araştırmacılar için
Öğretim Üyeleri İçin
2221 Konuk veya Akademik İzinli Bilim İnsanı Destekleme
- Destek: Aylık maaş desteği + konut
- Süre: 3-12 ay
- Özellik: Yabancı bilim insanlarını Türkiye’ye davet
2237 Proje Eğitimi Etkinlikleri Desteği (PEEP)
- Destek: 50.000 TL’ye kadar
- Özellik: Proje yazma eğitimleri
Bilimsel Etkinlik Destekleri
2223 Yurt İçi Bilimsel Etkinlik Düzenleme Desteği
- Destek: 100.000 TL’ye kadar
- Özellik: Kongre, sempozyum organizasyonu
2224 Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılım Desteği
- Destek: Ulaşım + Katılım ücreti + Günlük harcırah
- Özellik: Yılda 2 kez başvuru hakkı
2229 Bilimsel Eğitim Etkinlikleri Desteği
- Destek: 75.000 TL’ye kadar
- Özellik: Yaz okulu, workshop düzenleme
2238 Girişimcilik ve Yenilikçilik Yarışmaları
- Destek: Ödül + Kuluçka desteği
- Özellik: Fikir aşamasından ürüne destek
2. 🔬 Araştırma Destekleri (ARDEB)
ARDEB (Araştırma Destek Programları Başkanlığı), temel ve uygulamalı araştırma projelerini destekler.
Akademik Araştırma Projeleri
1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı
- Kim başvurabilir: Doktoralı araştırmacılar
- Destek limiti: 720.000 TL
- Süre: 24-36 ay
- Özellik: En popüler akademik destek programı
- Başarı oranı: %20-25
1002 Hızlı Destek Programı
- Destek limiti: 60.000 TL
- Süre: 12 ay
- Özellik: Acil araştırma ihtiyaçları için
- Karar süresi: 2 ay
3501 Kariyer Geliştirme Programı
- Kim başvurabilir: Doktorasını 10 yıl içinde almış araştırmacılar
- Destek limiti: 360.000 TL
- Süre: 24-36 ay
- Özellik: Genç araştırmacılar için ilk büyük proje
1005 Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Araştırma Destek Programı
- Destek limiti: 1.5 milyon TL
- Özellik: Yenilikçi ve riskli projeler
- Süre: 18-36 ay
Öncelikli Alanlar Ar-Ge Destekleri
1003 Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
- Destek limiti: 3 milyon TL (Küçük ölçekli)
- Destek limiti: 15 milyon TL (Büyük ölçekli)
- Süre: 36-48 ay
- Özellik: Stratejik alanlarda çağrılı programlar
1004 Mükemmeliyet Merkezi Destek Programı
- Destek limiti: 30 milyon TL
- Süre: 60 ay
- Özellik: Dünya çapında araştırma merkezleri
1007 Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı
- Kim başvurabilir: Kamu kurumları
- Destek limiti: Sınırsız
- Özellik: Kamunun Ar-Ge ihtiyaçları
Uluslararası İşbirliği Programları
1071 Uluslararası Araştırma Fonlarından Yararlanma Kapasitesinin Artırılmasına Yönelik Destek Programı
- Destek: 75.000 TL
- Özellik: Horizon Europe başvuru desteği
2509 İkili İşbirliği Programları
- Ülkeler: Almanya, Fransa, Japonya, Çin vb.
- Destek: Ülkeye göre değişken
- Özellik: Ortak araştırma projeleri
2543 ERA-NET Cofund
- Destek: AB fonları + TÜBİTAK katkısı
- Özellik: Avrupa araştırma ağları
3. 🏭 Sanayi Ar-Ge Destekleri (TEYDEB)
TEYDEB (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı), özel sektörün Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerini destekler.
KOBİ Destekleri
1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı
- Kim başvurabilir: İlk kez Ar-Ge yapacak KOBİ’ler
- Destek limiti: 1.5 milyon TL
- Destek oranı: %75
- Süre: 18 ay
- Özellik: Ar-Ge kültürünün başlangıcı
1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
- Destek limiti: 3 milyon TL (KOBİ için 9 milyon TL’ye kadar)
- Destek oranı: %60-75
- Süre: 24-36 ay
- Özellik: En yaygın sanayi Ar-Ge desteği
1512 Girişimcilik Aşamalı Destek Programı (BİGG)
- Aşama 1: 200.000 TL (Fikir)
- Aşama 2: 600.000 TL (Ar-Ge)
- Destek oranı: %100 hibe
- Özellik: Teknoloji tabanlı girişimcilik
Büyük Ölçekli Projeler
1511 Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri
- Destek limiti: 50 milyon TL’ye kadar
- Destek oranı: %60-75
- Süre: 36-48 ay
- Özellik: Stratejik teknolojiler
1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri
- Destek: Eureka, Eurostars projeleri
- Destek oranı: %60
- Özellik: Uluslararası konsorsiyumlar
1515 Öncül Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
- Destek limiti: 15 milyon TL
- Süre: 24-36 ay
- Özellik: Disruptif teknolojiler
Üniversite-Sanayi İşbirliği
1505 Üniversite-Sanayi İşbirliği Destek Programı
- Destek oranı: %75 (KOBİ %90)
- Özellik: Akademi ve sanayiyi buluşturur
- Ek: Üniversiteye %20 kurum hissesi
2244 Sanayi Doktora Programı
- Destek: Aylık 7.500 TL burs + Proje desteği
- Süre: 4 yıl
- Özellik: Sanayinin ihtiyacına yönelik doktora
Patent ve Ticarileşme
1513 Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı
- Destek: Yıllık 1 milyon TL’ye kadar
- Süre: 5+5 yıl
- Özellik: TTO’ların güçlendirilmesi
1601 Yenilik ve Girişimcilik Kapasitesinin Artırılması Programı
- Destek: 500.000 TL’ye kadar
- Özellik: Patent, lisanslama, ticarileşme
1514 Yenilik Girişimcilik Alanlarında Kapasite Artırılmasına Yönelik Destek Programı
- Destek: Teknokent ve kuluçka merkezlerine
- Özellik: Ekosistem geliştirme
4. 🌍 Uluslararası İşbirliği Destekleri
Avrupa Birliği Programları
Horizon Europe Ulusal Koordinasyon Ofisi
- Destek: Proje hazırlama ve yürütme danışmanlığı
- Özellik: AB fonlarına erişim
COST (European Cooperation in Science and Technology)
- Destek: Ağ oluşturma faaliyetleri
- Özellik: 38 ülke ile işbirliği
Marie Skłodowska-Curie Actions
- Destek: Araştırmacı değişimi
- Özellik: Prestijli burs programı
İkili ve Çoklu İşbirlikleri
İkili İşbirliği Anlaşmaları
- Ülkeler: 30+ ülke ile aktif anlaşma
- Almanya (DFG, BMBF)
- Japonya (JSPS)
- Çin (NSFC)
- Hindistan (DST)
- Güney Kore (NRF)
Çok Taraflı İşbirliği Programları
- EUREKA: Endüstriyel Ar-Ge
- ERA-NET: Tematik ağlar
- JPI (Joint Programming Initiative): Ortak programlama
- PRIMA: Akdeniz ülkeleri işbirliği
5. 🏆 Bilim ve Toplum Destekleri
Bilim Ödülleri
TÜBİTAK Bilim Ödülü
- Ödül: 150.000 TL
- Özellik: Türkiye’nin en prestijli bilim ödülü
TÜBİTAK Teşvik Ödülü
- Ödül: 75.000 TL
- Özellik: 40 yaş altı başarılı bilim insanları
TWAS Ödülleri
- Ödül: 5.000 USD
- Özellik: Gelişmekte olan ülkeler için
Bilim ve Toplum Projeleri
4003 Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı
- Destek: 15 milyon TL’ye kadar
- Özellik: İnteraktif bilim merkezleri
4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları
- Destek: 150.000 TL
- Özellik: Öğrenciler için yaz kampları
4005 Bilim ve Toplum Yenilikçi Eğitim Uygulamaları
- Destek: 100.000 TL
- Özellik: STEM eğitimi projeleri
4006 Bilim Fuarları Destekleme Programı
- Destek: 50.000 TL
- Özellik: Lise öğrencileri için
4007 Bilim Şenlikleri Destekleme Programı
- Destek: 75.000 TL
- Özellik: Halka açık bilim etkinlikleri
6. 📚 Yayın ve Enformatik Destekleri
Akademik Yayın Destekleri
1003 UBYT – Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı
- Destek: Makale başına 3.000-15.000 TL
- Özellik: Q1 dergilerde ekstra destek
Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü
- Destek: İçerik geliştirme
- Özellik: Bilimsel terminoloji standardizasyonu
Popüler Bilim Yayınları Desteği
- Destek: Basım ve dağıtım
- Özellik: Bilimin yaygınlaştırılması
Veri Tabanı ve Enformatik
ULAKBİM – Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi
- Hizmet: Akademik internet altyapısı
- Özellik: 6 Tbps bant genişliği
EKUALKütüp – Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı
- Erişim: 50+ veri tabanı
- Özellik: Web of Science, Scopus, Science Direct
TÜBİTAK Açık Bilim Politikası
- Destek: Açık erişim yayın desteği
- Özellik: Araştırma verilerinin paylaşımı
7. 🚀 Savunma ve Uzay Teknolojileri Destekleri
SAGE – Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü
Savunma Sanayi Ar-Ge Projeleri
- Gizlilik düzeyi: Farklı seviyelerde
- Özellik: Milli savunma teknolojileri
TÜBİTAK UZAY – Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
Uydu ve Uzay Projeleri
- Projeler: İMECE, TÜRKSAT serisi
- Özellik: Milli uydu teknolojileri
Gözlem Evi Projeleri
- Destek: Astronomi altyapısı
- Özellik: TUG (TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi)
TÜBİTAK Desteklerine Başvuru Süreci
Genel Başvuru Adımları
- ARBİS Kaydı: arbis.tubitak.gov.tr adresinden kayıt
- Proje Hazırlama: Çağrı metnine uygun proje yazımı
- Online Başvuru: PRODİS veya ilgili sistem üzerinden
- Değerlendirme: Panel, hakem değerlendirmesi
- Sözleşme: Kabul durumunda sözleşme imzası
- İzleme: Dönemsel raporlar ve izleme
Başarılı Başvuru İçin İpuçları
Proje Yazımında Dikkat Edilecekler:
- Özgün değer net olmalı
- Yöntem detaylı açıklanmalı
- Bütçe gerçekçi olmalı
- Zaman planı uygulanabilir olmalı
- Referanslar güncel olmalı
Sık Yapılan Hatalar:
- Çağrı metnini okumamak
- Son güne bırakmak
- Bütçe-iş planı uyumsuzluğu
- Etik kurul izinlerini almamak
- Format kurallarına uymamak
TÜBİTAK Desteklerinin Etkileri
Sayılarla TÜBİTAK (2023)
- Toplam destek bütçesi: 12.8 milyar TL
- Desteklenen proje sayısı: 15.847
- Bursiyer sayısı: 28.500+
- Patent başvurusu: 2.100+
- Uluslararası yayın: 45.000+
- İstihdam edilen araştırmacı: 35.000+
Başarı Hikayeleri
ASELSAN – TÜBİTAK destekleriyle başladı, bugün 10 milyar TL ciro BioNTech – Uğur Şahin, TÜBİTAK bursiyeri TOGG – TÜBİTAK Ar-Ge destekleri aldı COVID-19 Aşısı – TURKOVAC, TÜBİTAK projesi
Özel Programlar ve Yeni Destekler
2023-2024 Yeni Başlatılan Programlar
Yeşil Teknolojiler Özel Çağrısı
- Odak: Karbon nötr teknolojiler
- Bütçe: 500 milyon TL
Yapay Zeka ve Büyük Veri
- Odak: AI tabanlı çözümler
- Bütçe: 300 milyon TL
Sağlık Teknolojileri
- Odak: Yerli tıbbi cihaz
- Bütçe: 400 milyon TL
Tarım ve Gıda Güvenliği
- Odak: Sürdürülebilir tarım
- Bütçe: 250 milyon TL
Deniz Araştırmaları
MAM – Marmara Araştırma Merkezi
- Araştırma gemileri: TÜBİTAK Marmara
- Deniz ekosistemleri araştırması
Kutup Araştırmaları
KARE – Kutup Araştırmaları Enstitüsü
- Antarktika üssü projeleri
- İklim değişikliği araştırmaları
Başvuru Takvimi ve Önemli Tarihler
Sürekli Açık Programlar
- 1002 Hızlı Destek
- 2218 Doktora Sonrası
- 2224 Yurt Dışı Etkinlik
- 1512 BİGG
Yılda 2 Kez Açılan Programlar
- 1001 (Mart ve Eylül)
- 3501 (Nisan ve Ekim)
- 1501 (Şubat ve Ağustos)
Yılda 1 Kez Açılan Programlar
- 2211 Doktora Burs (Mayıs)
- 2210 Yüksek Lisans (Mayıs)
- 1003 Öncelikli Alanlar (Çağrıya göre)
Bölgesel ve Kurumsal Öncelikler
Kalkınmada Öncelikli Yöreler
- %20 ek destek
- Öncelikli değerlendirme
- 81 ilden 51’i kapsıyor
Üniversite Kategorileri
- Araştırma Üniversiteleri: Ek kontenjan
- Aday Araştırma Üniversiteleri: Öncelik
- Yeni kurulan üniversiteler: Özel destekler
Organize Sanayi Bölgeleri
- %10 ek destek
- Hızlandırılmış değerlendirme
- Vergi avantajları
Sıkça Sorulan Sorular
S: Aynı anda kaç projeye başvurabilirim? C: Program türüne göre değişir, genelde 2-3 proje yürütülebilir.
S: Yabancı araştırmacılar başvurabilir mi? C: Türkiye’de çalışıyorlarsa evet, bazı programlarda mümkün.
S: Red durumunda tekrar başvurabilir miyim? C: Evet, geri bildirimleri dikkate alarak yeniden başvurabilirsiniz.
S: Proje bütçesinden ne alınabilir? C: Personel, sarf, makine-teçhizat, hizmet alımı, seyahat giderleri.
S: Kurum hissesi nedir? C: Üniversitelere proje bütçesinin %10-30’u ek ödeme.
Sonuç ve Öneriler
TÜBİTAK destekleri, Türkiye’nin bilim ve teknoloji ekosisteminin can damarıdır. Lise öğrencisinden profesöre, girişimciden sanayiciye kadar herkes için uygun bir destek programı mevcuttur. Önceki yazılarımızda bahsettiğimiz araştırma üniversiteleri, Impact Factor’lü yayınlar ve h-index değerleri, büyük ölçüde bu desteklerle mümkün olmaktadır.
Başarının anahtarı:
- Doğru programı seçin – Kariyer seviyenize uygun program
- Zamanında başvurun – Son güne bırakmayın
- Kurallara uyun – Çağrı metnini dikkatlice okuyun
- Özgün olun – Kopyala-yapıştır yapmayın
- Sabırlı olun – İlk denemede kabul almayabilirsiniz
TÜBİTAK destekleri sadece maddi kaynak değil, aynı zamanda prestij, network ve kariyer gelişimi demektir. Araştırma fikriniz varsa, mutlaka uygun bir TÜBİTAK programına başvurun. Unutmayın: “Bilim insanı yetiştirmeden, bilim ve teknoloji üretemezsiniz.”
Türkiye’nin 2053 vizyonuna ulaşması, bugün TÜBİTAK destekleriyle yetişen araştırmacıların elindedir. Siz de bu yolculuğun parçası olun!
Bu yazı, TÜBİTAK desteklerinden yararlanmak isteyen öğrenciler, akademisyenler, girişimciler ve sanayiciler için kapsamlı bir rehber olarak hazırlanmıştır. Güncel bilgiler için tubitak.gov.tr adresini ziyaret ediniz.
Anahtar Kelimeler: TÜBİTAK destekleri nedir, TÜBİTAK proje başvurusu, araştırma destek programları, BİDEB burs programları, ARDEB TEYDEB farkı
