Giriş
Yapay zeka devrimi tüm dünyayı sararken, Türkiye de bu alanda önemli adımlar atıyor. Son 5 yılda ülkemizdeki yapay zeka bölümlerinin sayısı 4’ten 22’ye yükseldi. Peki hangi üniversiteler yapay zeka mühendisliği bölümü açtı? Yeni açılan programlar neler? Bu bölümlere girmek için kaç puan gerekiyor? Önceki yazılarımızda araştırma üniversiteleri, akademik metrikler ve TÜBİTAK desteklerini incelerken, yapay zeka alanının önemini vurgulamıştık. Bu yazıda, Türkiye’deki yapay zeka bölümlerinin güncel durumunu, yeni açılan programları ve gelecek perspektifini detaylıca inceleyeceğiz.
Türkiye’de Yapay Zeka Eğitiminin Tarihi Gelişimi
Başlangıç Dönemi (2020 Öncesi)
Türkiye’de yapay zeka eğitimi uzun yıllar boyunca bilgisayar mühendisliği bölümlerinin içinde, seçmeli dersler veya yüksek lisans programları şeklinde veriliyordu. Bağımsız yapay zeka lisans programları yoktu.
Dönüm Noktası (2020-2021)
İstanbul Teknik Üniversitesi, Türkiye’nin ilk Yapay Zeka ve Veri Mühendisliği Bölümü‘nü Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi altında kurdu. 2020-2021 akademik yılında ilk öğrencilerini kabul eden bu bölüm, bir milat oldu. Bölümün kontenjanı 40+1 (okul birincisi için) olarak belirlendi ve eğitim dili %100 İngilizce olarak açıldı.
Hızlı Büyüme Dönemi (2021-2025)
2021 yılında yapay zeka odaklı lisans programlarının sayısı sadece 4 üniversite ile sınırlıyken, 2025 yılı itibarıyla Türkiye’de YZ lisans programları sunan üniversite sayısı 22’ye ulaştı. Bu dönemde:
- YZ odaklı 26 yüksek lisans programı açıldı
- YZ araştırma merkezlerinin sayısı 31’e yükseldi
- Büyük veri, robotik ve akıllı sistemler alanında 24 yüksek lisans ve 5 doktora programı hayata geçirildi
Mevcut Yapay Zeka Bölümleri ve Üniversiteler
1. Yapay Zeka Mühendisliği Bölümü
Devlet Üniversiteleri:
- Hacettepe Üniversitesi
- 2024 Başarı Sıralaması: 6.066
- Taban Puan: 513,14292
- Kontenjan: Değişken
- Özellik: Ankara’nın köklü üniversitesi, güçlü akademik kadro
Vakıf Üniversiteleri:
- TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
- 2024 Başarı Sıralaması: 2.474
- Özellik: En yüksek başarı sıralamasına sahip
- Burs olanakları mevcut
2. Yapay Zeka ve Veri Mühendisliği Bölümü
- İstanbul Teknik Üniversitesi
- Türkiye’nin ilk YZ bölümü
- 2024 Taban Puan: 539,20241 (en yüksek)
- Başarı Sıralaması: 1.665
- %100 İngilizce eğitim
- Farklı disiplinlerden güçlü akademik kadro
- Atatürk Üniversitesi
- Doğu Anadolu’nun öncü üniversitesi
- 2024 Taban Puan: 382,27989
- Bölgesel kalkınmaya katkı hedefi
3. Diğer Üniversitelerdeki YZ Programları
Yapay zeka alanında yüksek lisans ve doktora programları bulunan üniversiteler:
Araştırma Üniversiteleri:
- Boğaziçi Üniversitesi – Veri Bilimi ve Yapay Zeka Enstitüsü
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi – Bilgisayar Mühendisliği (YZ Programı)
- Bilkent Üniversitesi – Bilgisayar Mühendisliği (YZ Programı)
- Koç Üniversitesi – Bilgisayar Mühendisliği (YZ Programı)
- Sabancı Üniversitesi – Bilgisayar Bilimleri (YZ ve Veri Bilimi)
Diğer Devlet Üniversiteleri:
- Gebze Teknik Üniversitesi
- Ege Üniversitesi
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Yıldız Teknik Üniversitesi
- İstanbul Üniversitesi
YÖK’ün 2024-2025 Yeni Program Açılışları
Büyük Dönüşüm Hamlesi
YÖK Başkanı Prof. Dr. Erol Özvar’ın açıklamasına göre, yapay zeka, dijitalleşme ve büyük veri alanlarında:
- 21 yeni lisans programı
- 50 yeni ön lisans programı
- Toplam 71 yeni program açılıyor
Bilişim Teknolojileri Meslek Yüksekokulları
2025 yılında aşağıdaki üniversitelerde Bilişim Teknolojileri Meslek Yüksekokulu kurulacak:
- Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
- Eskişehir Teknik Üniversitesi
- Karabük Üniversitesi
- Kayseri Üniversitesi
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (mevcut MYO dönüşümü)
Yeni Açılan Lisans Programları
Yazılım Odaklı:
- Yazılım Geliştirme
- Bilgi Güvenliği Teknolojisi
- Siber Güvenlik Mühendisliği (İTÜ’de planlanıyor)
- Robotik ve Otonom Sistemler Mühendisliği (İTÜ – dönüşüm)
Yeni Açılan Ön Lisans Programları
Uygulama Odaklı 2 Yıllık Programlar:
- Ön-yüz (Frontend) Yazılım Geliştirme
- Arka-yüz (Backend) Yazılım Geliştirme
- Oyun Geliştirme ve Programlama
- İnsansız Araç Teknikerliği
- Mobil Uygulama Geliştirme
- Veri Tabanı Yönetimi
- Bulut Bilişim Teknolojileri
- Siber Güvenlik Teknisyenliği
Yapay Zeka Bölümlerine Giriş Koşulları
Puan Türü ve Sıralama
Yapay zeka mühendisliği bölümleri SAY (Sayısal) puan türüyle öğrenci alıyor. 2024 YKS verilerine göre:
En Yüksek Başarı Sıralaması:
- TOBB ETÜ: 2.474
- İTÜ (YZ ve Veri Müh.): 1.665
En Düşük Başarı Sıralaması:
- Bazı yeni açılan bölümler: 130.000+
Öğrenci Profili ve Beklentiler
Yapay Zeka Mühendisliği öğrencilerinden beklenenler:
- Matematik: Güçlü altyapı (lineer cebir, kalkülüs, istatistik)
- Fizik: Temel fizik bilgisi
- Programlama: Algoritma ve problem çözme yeteneği
- İngilizce: Çoğu program İngilizce veya %30 İngilizce
- Analitik Düşünme: Mantık ve sistem düşüncesi
Eğitim Süresi ve İçeriği
- Lisans: 4 yıl (8 dönem)
- Hazırlık: İngilizce programlarda +1 yıl olabilir
- Ön Lisans: 2 yıl (4 dönem)
Müfredat ve Ders İçerikleri
Temel Dersler
1. ve 2. Sınıf:
- Programlamaya Giriş (Python, Java)
- Veri Yapıları ve Algoritmalar
- Lineer Cebir ve Matrisler
- Olasılık ve İstatistik
- Diferansiyel Denklemler
- Nesne Yönelimli Programlama
3. ve 4. Sınıf:
- Makine Öğrenmesi
- Derin Öğrenme
- Doğal Dil İşleme
- Bilgisayarlı Görü
- Yapay Sinir Ağları
- Büyük Veri Analitiği
- Etik ve YZ
Uygulama Alanları
Öğrenciler şu alanlarda projeler geliştiriyor:
- Otonom araçlar
- Sağlık teknolojileri
- Finans ve borsa tahminleri
- Oyun yapay zekası
- Robotik sistemler
- Akıllı şehir uygulamaları
- Endüstri 4.0 çözümleri
Kariyer Olanakları
İş İmkanları
Yapay zeka mezunlarının çalışabileceği alanlar:
- Teknoloji Şirketleri: Google, Microsoft, Amazon, Meta
- Yerli Teknoloji Firmaları: Aselsan, Havelsan, Roketsan, Turkcell
- Bankacılık ve Finans: Akbank, Garanti, İş Bankası (AI Labs)
- E-ticaret: Trendyol, Hepsiburada, Getir
- Oyun Sektörü: Peak Games, Gram Games
- Savunma Sanayi: Baykar, TAI, STM
- Start-up Ekosistemi: Kendi girişimini kurma
Maaş Aralıkları (2024)
- Yeni Mezun: 35.000-50.000 TL
- 2-3 Yıl Deneyimli: 60.000-90.000 TL
- 5+ Yıl Deneyimli: 100.000-200.000 TL
- Yurt Dışı: 80.000-150.000 USD/yıl
Türkiye’nin Yapay Zeka Vizyonu
Ulusal Yapay Zeka Stratejisi
Türkiye’nin 2021-2025 Ulusal Yapay Zeka Stratejisi hedefleri:
- YZ alanında 50.000 nitelikli uzman yetiştirmek
- 100 YZ tabanlı start-up kurmak
- YZ’de küresel ilk 20 ülke arasına girmek
- Ar-Ge harcamalarını 5 milyar TL’ye çıkarmak
Araştırma Merkezleri
Türkiye’de faaliyet gösteren 31 YZ araştırma merkezi bulunuyor:
- TÜBİTAK Bilgem YTE
- İTÜ Yapay Zeka ve Veri Bilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi
- ODTÜ IVMER
- Boğaziçi Veri Bilimi ve YZ Enstitüsü
Sektör-Üniversite İşbirlikleri
Protokoller ve Ortaklıklar
- BTK Akademi: Ön lisans programlarında ders desteği
- Microsoft: AI for Good programı
- Google: Developer Student Clubs
- Huawei: ICT Academy programı
- IBM: Skills Academy
Staj ve İstihdam Programları
Öğrenciler 3. sınıftan itibaren:
- Zorunlu yaz stajları (60 iş günü)
- Uzun dönem staj (co-op) programları
- Bitirme projelerinde sanayi işbirliği
- Hackathon ve yarışmalar
Öneriler ve Gelecek Perspektifi
Öğrenci Adaylarına Öneriler
- Şimdiden Hazırlanın: Python öğrenin, matematik çalışın
- İngilizce Geliştirin: Kaynakların çoğu İngilizce
- Online Kurslar: Coursera, edX, Udacity’den YZ kursları
- Projeler Yapın: GitHub’da portfolio oluşturun
- Toplulukları Takip Edin: AI Turkey, TRAI
Gelecek 5 Yıl
Önümüzdeki dönemde beklenenler:
- YZ bölümü sayısının 50’ye çıkması
- Hibrit ve online YZ programları
- Sektör sertifikalı programlar
- Uluslararası çift diploma programları
- YZ lisesi ve ortaokul müfredatı
Sonuç
Türkiye’de yapay zeka eğitimi hızla gelişiyor ve yaygınlaşıyor. 2020’de sadece İTÜ’de başlayan bu yolculuk, bugün 22 üniversiteye ulaştı ve önümüzdeki yıllarda çok daha fazla üniversitede YZ bölümleri açılacak.
YÖK’ün yeni açıkladığı 71 program ile birlikte, Türkiye yapay zeka alanında önemli bir atılım yapıyor. Bu gelişmeler, ülkemizin dijital dönüşüm hedeflerine ulaşması ve küresel teknoloji yarışında söz sahibi olması açısından kritik önem taşıyor.
Yapay zeka sadece bir teknoloji değil, geleceğin mesleği. Eğer teknolojiye ilginiz varsa, matematik ve programlamadan hoşlanıyorsanız, yapay zeka mühendisliği tam size göre bir bölüm olabilir. Unutmayın, bugün bu bölümlere giren öğrenciler, yarının dünyasını şekillendirecek.
Kritik Mesaj: Yapay zeka devrimi başladı ve Türkiye bu devrimin dışında kalmamaya kararlı. Siz de bu dönüşümün parçası olabilirsiniz!
Bu yazı, yapay zeka bölümlerini araştıran öğrenci adayları, veliler ve eğitimciler için hazırlanmıştır. Veriler YÖK, ÖSYM ve üniversitelerin resmi kaynaklarından derlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Türkiye yapay zeka bölümleri, YZ mühendisliği üniversiteleri, yapay zeka ve veri mühendisliği, YÖK yeni bölümler 2025, AI engineering Turkey
