Makale özetinizde “Bu araştırma SDG 3, 4 ve 13’e katkı sağlamaktadır” yazdınız mı? Üniversiteniz sürdürülebilirlik raporunda hangi SDG’lere odaklandığınızı soruyor mu? TÜBİTAK proje başvurunuzda Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilişki kurmanız mı isteniyor? SDG (Sustainable Development Goals – Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri), Birleşmiş Milletler’in 2030 yılına kadar dünyayı daha yaşanabilir kılmak için belirlediği 17 küresel hedeftir. Önceki yazılarımızda Impact Factor, araştırma üniversiteleri ve TÜBİTAK desteklerini incelerken, artık tüm bu sistemlerde SDG vurgusu görüyoruz. Bu yazıda, SDG’lerin ne olduğunu, akademik dünyayı nasıl etkilediğini ve araştırmalarınızı bu hedeflerle nasıl ilişkilendireceğinizi detaylıca inceleyeceğiz.
Sürdürülebilirlik (Sustainability) Nedir?
Sürdürülebilirlik, “bugünün ihtiyaçlarını, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden karşılama” ilkesidir. Bu kavram ilk kez 1987’de Brundtland Raporu‘nda tanımlanmıştır.
Sürdürülebilirliğin 3 Temel Boyutu
1. Çevresel Sürdürülebilirlik (Environmental)
- Doğal kaynakların korunması
- Biyoçeşitliliğin sürdürülmesi
- İklim değişikliğiyle mücadele
- Kirlilik kontrolü
2. Ekonomik Sürdürülebilirlik (Economic)
- Sürdürülebilir büyüme
- Kaynak verimliliği
- Döngüsel ekonomi
- Yeşil ekonomi
3. Sosyal Sürdürülebilirlik (Social)
- Sosyal adalet ve eşitlik
- İnsan hakları
- Toplumsal refah
- Kültürel çeşitlilik
Bu üç boyut “Triple Bottom Line” veya “3P” (People, Planet, Profit) olarak da bilinir.
SDG (Sustainable Development Goals) Nedir?
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG), Birleşmiş Milletler’in 2015 yılında kabul ettiği ve 2016-2030 dönemini kapsayan 17 küresel hedef ve 169 alt hedeftir. SDG’ler, önceki Milenyum Kalkınma Hedefleri’nin (MDG) devamı niteliğindedir.
SDG’lerin Temel Özellikleri
- Evrensel: Tüm ülkeler için geçerli (gelişmiş, gelişmekte olan)
- Bütünleşik: Birbiriyle ilişkili ve bağlantılı
- Kapsayıcı: “Kimseyi geride bırakma” ilkesi
- Ölçülebilir: 232 gösterge ile takip edilebilir
- Dönüştürücü: Radikal değişim hedefleyen
17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi
🎯 SDG 1: Yoksulluğa Son (No Poverty)
Hedef: Her türlü yoksulluğu her yerde sona erdirmek Akademik Alanlar: Ekonomi, sosyal politika, kalkınma çalışmaları Araştırma Konuları:
- Mikrofinans sistemleri
- Sosyal yardım politikaları
- Gelir dağılımı eşitsizliği
- Temel gelir modelleri
🍽️ SDG 2: Açlığa Son (Zero Hunger)
Hedef: Açlığı bitirmek, gıda güvenliğini sağlamak, beslenmeyi iyileştirmek Akademik Alanlar: Tarım, gıda mühendisliği, beslenme Araştırma Konuları:
- Sürdürülebilir tarım teknikleri
- Gıda israfını azaltma
- Beslenme yetersizliği
- Kentsel tarım
🏥 SDG 3: Sağlık ve Kaliteli Yaşam (Good Health and Well-being)
Hedef: Sağlıklı yaşamı güvence altına almak Akademik Alanlar: Tıp, halk sağlığı, eczacılık, hemşirelik Araştırma Konuları:
- Bulaşıcı hastalıklarla mücadele
- Anne ve çocuk sağlığı
- Ruh sağlığı hizmetleri
- Evrensel sağlık sigortası
- COVID-19 ve pandemi yönetimi
📚 SDG 4: Nitelikli Eğitim (Quality Education)
Hedef: Kapsayıcı ve eşitlikçi nitelikli eğitim sağlamak Akademik Alanlar: Eğitim bilimleri, pedagoji Araştırma Konuları:
- Uzaktan eğitim teknolojileri
- Eğitimde fırsat eşitliği
- STEM eğitimi
- Yaşam boyu öğrenme
- Dijital okuryazarlık
👥 SDG 5: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği (Gender Equality)
Hedef: Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak Akademik Alanlar: Sosyoloji, kadın çalışmaları, hukuk Araştırma Konuları:
- Kadına yönelik şiddetle mücadele
- İş yaşamında cinsiyet eşitliği
- STEM’de kadın
- Politik temsilde eşitlik
💧 SDG 6: Temiz Su ve Sanitasyon (Clean Water and Sanitation)
Hedef: Herkes için su ve sanitasyona erişim Akademik Alanlar: Çevre mühendisliği, hidroloji Araştırma Konuları:
- Su arıtma teknolojileri
- Atık su yönetimi
- Su kıtlığı çözümleri
- Yağmur suyu hasadı
⚡ SDG 7: Erişilebilir ve Temiz Enerji (Affordable and Clean Energy)
Hedef: Herkes için erişilebilir, güvenilir, sürdürülebilir enerji Akademik Alanlar: Enerji mühendisliği, fizik Araştırma Konuları:
- Yenilenebilir enerji sistemleri
- Enerji depolama teknolojileri
- Enerji verimliliği
- Güneş ve rüzgar enerjisi
- Hidrojen ekonomisi
💼 SDG 8: İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme (Decent Work and Economic Growth)
Hedef: Sürdürülebilir ekonomik büyüme ve insana yakışır iş Akademik Alanlar: İktisat, işletme, çalışma ekonomisi Araştırma Konuları:
- Genç istihdamı
- Girişimcilik ekosistemi
- Dijital ekonomi
- Turizm sürdürülebilirliği
- Gig ekonomisi
🏭 SDG 9: Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı (Industry, Innovation and Infrastructure)
Hedef: Dayanıklı altyapı, sürdürülebilir sanayileşme ve yenilikçilik Akademik Alanlar: Mühendislik, teknoloji, inovasyon yönetimi Araştırma Konuları:
- Endüstri 4.0
- Akıllı şehir teknolojileri
- Sürdürülebilir üretim
- Dijital dönüşüm
- Yeşil altyapı
🏘️ SDG 10: Eşitsizliklerin Azaltılması (Reduced Inequalities)
Hedef: Ülkeler içinde ve arasında eşitsizlikleri azaltmak Akademik Alanlar: Sosyoloji, ekonomi, sosyal politika Araştırma Konuları:
- Gelir eşitsizliği
- Sosyal içerme politikaları
- Göçmen entegrasyonu
- Engellilik çalışmaları
🏙️ SDG 11: Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar (Sustainable Cities and Communities)
Hedef: Şehirleri kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak Akademik Alanlar: Şehir planlama, mimarlık, ulaştırma Araştırma Konuları:
- Akıllı şehir uygulamaları
- Sürdürülebilir ulaşım
- Kentsel dönüşüm
- Yeşil binalar
- Afete dayanıklı kentler
♻️ SDG 12: Sorumlu Üretim ve Tüketim (Responsible Consumption and Production)
Hedef: Sürdürülebilir üretim ve tüketim kalıpları Akademik Alanlar: Çevre bilimleri, işletme, endüstri mühendisliği Araştırma Konuları:
- Döngüsel ekonomi
- Sıfır atık yönetimi
- Sürdürülebilir tedarik zinciri
- Yeşil pazarlama
- Gıda israfını azaltma
🌍 SDG 13: İklim Eylemi (Climate Action)
Hedef: İklim değişikliği ve etkileriyle mücadele Akademik Alanlar: İklim bilimi, meteoroloji, çevre Araştırma Konuları:
- Karbon yakalama teknolojileri
- İklim adaptasyonu
- Yenilenebilir enerji
- Karbon ayak izi azaltma
- İklim modellemesi
🐟 SDG 14: Sudaki Yaşam (Life Below Water)
Hedef: Okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını korumak Akademik Alanlar: Deniz bilimleri, oşinografi, balıkçılık Araştırma Konuları:
- Deniz kirliliği (mikroplastik)
- Sürdürülebilir balıkçılık
- Mercan resiflerinin korunması
- Deniz biyoçeşitliliği
🌳 SDG 15: Karadaki Yaşam (Life on Land)
Hedef: Karasal ekosistemleri korumak, biyoçeşitliliği durdurmak Akademik Alanlar: Orman mühendisliği, biyoloji, ekoloji Araştırma Konuları:
- Ormansızlaşmayla mücadele
- Biyoçeşitlilik korunması
- Toprak erozyonu önleme
- Habitat restorasyonu
⚖️ SDG 16: Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar (Peace, Justice and Strong Institutions)
Hedef: Barışçıl ve kapsayıcı toplumlar, adalet erişimi Akademik Alanlar: Hukuk, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler Araştırma Konuları:
- Yolsuzlukla mücadele
- İnsan hakları
- Şeffaf yönetişim
- Adalet sistemleri
- Siber güvenlik
🤝 SDG 17: Hedefler İçin Ortaklıklar (Partnerships for the Goals)
Hedef: Sürdürülebilir kalkınma için küresel ortaklıkları canlandırmak Akademik Alanlar: Uluslararası ilişkiler, kalkınma çalışmaları Araştırma Konuları:
- Kalkınma işbirliği
- Teknoloji transferi
- Kapasite geliştirme
- Çok paydaşlı ortaklıklar
SDG’ler ve Akademik Dünya
Üniversitelerin SDG Performansı
Times Higher Education (THE) Impact Rankings, üniversiteleri SDG katkılarına göre sıralıyor:
2023 Dünya Sıralaması:
- Western Sydney University (Avustralya)
- University of Manchester (İngiltere)
- Queen’s University (Kanada)
Türkiye’den İlk 10’a Girenler:
- Koç Üniversitesi (SDG 17’de dünya 8’incisi)
- Hacettepe Üniversitesi
- Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Sabancı Üniversitesi
SDG’lere Göre Araştırma Sınıflandırması
Web of Science SDG Mapping:
- Makaleleri SDG’lerle eşleştirme
- Sustainable Development Goals filter
- Citation Topics ile SDG ilişkisi
Scopus SDG Mapping:
- Elsevier SDG mapping
- 16 SDG için otomatik sınıflandırma
- Anahtar kelime bazlı eşleştirme
Dimensions SDG Classification:
- Makine öğrenmesi ile SDG tespiti
- Çoklu SDG etiketleme
- SDG bazlı arama filtreleri
SDG’ler ve Araştırma Fonları
TÜBİTAK ve SDG
1003 Öncelikli Alanlar Programı:
- SDG odaklı çağrılar
- Sürdürülebilir tarım (SDG 2)
- Temiz enerji (SDG 7)
- İklim değişikliği (SDG 13)
1004 Mükemmeliyet Merkezleri:
- SDG temelli araştırma merkezleri
- Disiplinler arası yaklaşım
Horizon Europe ve SDG
Missions (Görevler):
- İklime uyum (SDG 13)
- Kanserle mücadele (SDG 3)
- Okyanus ve sular (SDG 14)
- İklim-nötr şehirler (SDG 11)
- Toprak sağlığı (SDG 15)
Clusters (Kümeler):
- Health (SDG 3)
- Climate, Energy and Mobility (SDG 7, 13)
- Food and Natural Resources (SDG 2, 12, 14, 15)
Ulusal ve Uluslararası Fonlar
UN Technology Bank:
- En az gelişmiş ülkeler için
- Teknoloji transferi (SDG 9, 17)
Green Climate Fund:
- İklim finansmanı (SDG 13)
- 10 milyar USD+ bütçe
Global Environment Facility (GEF):
- Çevre projeleri
- Biyoçeşitlilik, iklim, su
SDG’leri Araştırmanıza Nasıl Entegre Edersiniz?
1. SDG Mapping (Eşleştirme)
Araştırma Sorunuzu SDG ile İlişkilendirin:
- Birincil SDG belirleyin
- İkincil SDG’leri tespit edin
- Alt hedeflerle (targets) eşleştirin
Örnek: “Güneş paneli verimliliği araştırması”
- Birincil: SDG 7 (Temiz Enerji)
- İkincil: SDG 13 (İklim Eylemi)
- İlgili: SDG 9 (İnovasyon)
2. Makale Yazımında SDG Vurgusu
Abstract’ta Belirtin: “This research contributes to SDG 7 (Affordable and Clean Energy) and SDG 13 (Climate Action) by…”
Keywords’e Ekleyin: “SDG7”, “sustainable development”, “clean energy”
Contribution to SDGs Bölümü: Bazı dergiler özel bölüm istiyor
3. Proje Başvurularında SDG
Impact Statement:
- Hangi SDG’lere katkı
- Ölçülebilir etkiler
- Toplumsal fayda
Work Package’larda:
- Her WP’nin SDG ilişkisi
- SDG göstergeleri ile ölçüm
4. SDG Raporlaması
Üniversite Sürdürülebilirlik Raporu:
- Yıllık SDG katkıları
- Proje ve yayın istatistikleri
- THE Impact Rankings başvurusu
SDG Performans Göstergeleri
Kurumsal SDG Metrikleri
Araştırma Çıktıları:
- SDG ilişkili yayın sayısı
- SDG başına atıf etkisi
- Disiplinler arası SDG projeleri
Eğitim:
- SDG odaklı ders sayısı
- SDG temelli tez sayısı
- SDG sertifika programları
Toplumsal Etki:
- SDG ortaklık sayısı
- Toplum projeleri
- Politika katkıları
Bireysel Araştırmacı SDG Profili
SDG Portfolio:
- Hangi SDG’lere katkı
- SDG çeşitliliği
- SDG etki skoru
SDG h-index:
- SDG bazlı h-index hesaplama
- Alan içi SDG performansı
SDG’ler ve Disiplinler Arası Araştırma
SDG Nexus (Bağlantılar)
Su-Enerji-Gıda Nexus:
- SDG 2 (Açlık) + SDG 6 (Su) + SDG 7 (Enerji)
- Entegre kaynak yönetimi
Sağlık-Çevre Nexus:
- SDG 3 (Sağlık) + SDG 13 (İklim) + SDG 15 (Ekosistem)
- One Health yaklaşımı
Eğitim-Eşitsizlik Nexus:
- SDG 4 (Eğitim) + SDG 5 (Cinsiyet) + SDG 10 (Eşitsizlik)
- Kapsayıcı eğitim sistemleri
Trade-offs ve Synergies
Trade-offs (Ödünleşmeler):
- Ekonomik büyüme vs Çevre koruma
- SDG 8 vs SDG 13 dengesi
Synergies (Sinerjiler):
- Temiz enerji = İklim eylemi
- SDG 7 + SDG 13 güçlendirme
Türkiye’nin SDG Performansı
Sustainable Development Report 2023
Türkiye Sıralaması: 166 ülke arasında 72. sıra
Güçlü Alanlar (Yeşil):
- SDG 1: Yoksullukla mücadele
- SDG 4: Eğitime erişim
- SDG 7: Elektrifikasyon
Gelişim Alanları (Kırmızı):
- SDG 5: Cinsiyet eşitliği
- SDG 10: Gelir eşitsizliği
- SDG 16: Kurumsal kalite
Türkiye’nin SDG Öncelikleri
11. Kalkınma Planı (2019-2023):
- SDG’lerle uyumlu hedefler
- 2030 Gündemini sahiplenme
Yeşil Mutabakat Eylem Planı:
- SDG 13 odaklı
- Karbon nötrlük hedefi
Milli Teknoloji Hamlesi:
- SDG 9 odaklı
- Yerli teknoloji üretimi
SDG Araştırma Araçları ve Kaynaklar
Online Platformlar
SDG Academy:
- Ücretsiz online kurslar
- SDG uzmanlık sertifikaları
SDG Tracker:
- Küresel SDG ilerlemesi
- Ülke bazlı veriler
UN SDG Database:
- Resmi gösterge verileri
- 232 gösterge takibi
Akademik Araçlar
SDG Publication Database:
- Web of Science SDG filter
- Scopus SDG search
- Dimensions SDG classification
SDG Impact Assessment Tool:
- Araştırma etkisi ölçümü
- SDG mapping aracı
SDSN (Sustainable Development Solutions Network):
- Üniversite ağı
- SDG araştırma rehberleri
SDG’ler ve Akademik Kariyer
CV’de SDG Vurgusu
SDG Bölümü Ekleyin:
SDG Contributions:
- SDG 3: 5 publications on public health
- SDG 7: 2 patents on solar energy
- SDG 13: 1 national project on climate adaptation
Akademik Değerlendirmelerde SDG
Yükseltme Kriterleri:
- SDG ilişkili araştırmalar bonus puan
- Toplumsal etki değerlendirmesi
Ödül ve Teşvikler:
- SDG Impact Awards
- Sürdürülebilirlik ödülleri
SDG Eleştirileri ve Tartışmalar
Eleştiriler
Çok fazla hedef:
- 17 hedef, 169 alt hedef karmaşık
- Önceliklendirme zorluğu
Ölçüm zorlukları:
- Veri eksikliği
- Gösterge tutarsızlıkları
Finansman açığı:
- Yıllık 2.5 trilyon USD açık
- Gelişmekte olan ülkeler dezavantajlı
Akademik Tartışmalar
SDG-washing:
- Gerçek etki olmadan SDG etiketi
- Yüzeysel ilişkilendirmeler
Disiplin sınırları:
- Bazı alanlar SDG’lerle ilişkilendirme zorluğu
- Temel bilimler dezavantajlı
Gelecek Perspektifi
Post-2030 Agenda
SDG 2.0 Tartışmaları:
- Dijital dönüşüm SDG’si
- Pandemi hazırlığı SDG’si
- Uzay ve okyanus SDG’leri
Teknoloji ve SDG
AI for SDG:
- Yapay zeka ile SDG takibi
- Predictive modeling
Blockchain for SDG:
- Şeffaf finansman takibi
- Karbon kredisi sistemleri
IoT for SDG:
- Gerçek zamanlı veri toplama
- Akıllı şehir uygulamaları
Pratik Öneriler
Araştırmacılar İçin
- Her projede SDG mapping yapın
- Disiplinler arası işbirlikleri kurun
- SDG impact metrics kullanın
- Open science prensiplerine uyun
- Toplumla bilimi buluşturun
Üniversiteler İçin
- SDG stratejisi oluşturun
- SDG koordinasyon ofisi kurun
- THE Impact Rankings’e başvurun
- SDG odaklı araştırma merkezleri
- SDG müfredatı geliştirin
Sonuç
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG), 21. yüzyılın en kapsamlı küresel gündemidir. Akademik dünya, bu hedeflere ulaşmada kritik rol oynuyor. Önceki yazılarımızda incelediğimiz Impact Factor, h-index, araştırma üniversiteleri ve TÜBİTAK destekleri, artık SDG perspektifiyle değerlendiriliyor.
SDG’ler sadece bir etiket değil, araştırmanın toplumsal faydasını gösteren, fonlara erişimi kolaylaştıran ve akademik görünürlüğü artıran stratejik araçlardır. Her araştırmacı, çalışmalarını en az bir SDG ile ilişkilendirmeli ve bu katkıyı görünür kılmalıdır.
2030’a sadece 6 yıl kaldı. Akademik camia olarak SDG’lere katkımızı artırmak, sadece bilimsel sorumluluk değil, aynı zamanda gelecek nesillere karşı etik yükümlülüğümüzdür.
Unutmayın: “Küçük bir grup düşünceli ve kararlı insan dünyayı değiştirebilir. Aslında, dünyayı değiştiren tek şey de budur.” – Margaret Mead
Araştırmalarınızı SDG lensiyle yeniden değerlendirin. Bilim, ancak sürdürülebilir kalkınmaya hizmet ettiğinde gerçek anlamını bulur.
Bu yazı, araştırmalarını Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilişkilendirmek isteyen akademisyenler, SDG odaklı projeler geliştiren araştırmacılar ve sürdürülebilirlik stratejisi oluşturan üniversiteler için hazırlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: SDG nedir, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, sustainability akademik araştırma, SDG mapping, THE Impact Rankings
