Akademik yayıncılık dünyasında dergilerin kalitesini ve etkisini ölçmek için kullanılan metriklerden biri de SJR (SCImago Journal Rank) sıralama sistemidir. Önceki yazımızda Impact Factor‘ü detaylıca incelemiştik. SJR, Impact Factor’e güçlü bir alternatif olarak öne çıkar ve birçok açıdan daha kapsamlı bir değerlendirme sunar. Peki, SJR ranking tam olarak nedir ve neden akademik dünyada giderek daha fazla tercih edilmektedir?
SJR Ranking Nedir?
SJR (SCImago Journal Rank), Scopus veri tabanındaki dergilerin bilimsel prestijini ölçen bir göstergedir. İspanya merkezli SCImago araştırma grubu tarafından geliştirilen bu metrik, Google’ın PageRank algoritmasına benzer bir mantıkla çalışır. Yani sadece atıf sayısına değil, atıf yapan derginin prestijine de önem verir.
Basitçe ifade etmek gerekirse: Prestijli bir dergiden alınan tek bir atıf, daha az prestijli birçok dergiden alınan atıftan daha değerlidir. Bu yaklaşım, SJR’yi daha adil ve dengeli bir değerlendirme aracı haline getirir.
SJR Nasıl Hesaplanır?
SJR hesaplaması, Impact Factor’e göre çok daha karmaşık bir algoritmaya dayanır:
Temel Hesaplama Mantığı
- Atıf Ağırlıklandırması: Her atıfın değeri, atıf yapan derginin kendi SJR değerine göre belirlenir
- 3 Yıllık Pencere: Son 3 yılda yayımlanan makalelere yapılan atıflar değerlendirilir
- Öz-atıf Sınırlaması: Dergilerin kendi kendilerine yaptıkları atıflar %33 ile sınırlandırılır
- Alan Normalizasyonu: Farklı bilim alanlarındaki atıf alışkanlıkları normalize edilir
SJR Değer Aralıkları
- Q1 (Birinci Çeyrek): En yüksek %25’lik dilim – En prestijli dergiler
- Q2 (İkinci Çeyrek): %25-50 arası
- Q3 (Üçüncü Çeyrek): %50-75 arası
- Q4 (Dördüncü Çeyrek): En düşük %25’lik dilim
SJR ile Impact Factor Arasındaki Farklar
Veri Tabanı Farklılığı
- Impact Factor: Web of Science (Clarivate Analytics) veri tabanını kullanır
- SJR: Scopus (Elsevier) veri tabanını kullanır – daha geniş dergi yelpazesi
Hesaplama Yöntemi
Impact Factor’de ele aldığımız gibi, IF sadece basit atıf sayısına bakarken, SJR atıfın kalitesini de değerlendirir. Örneğin, Nature dergisinden alınan bir atıf, yerel bir dergiden alınan atıftan çok daha yüksek puan getirir.
Kapsam Genişliği
- Scopus veri tabanı 25.000’den fazla dergi içerir
- Web of Science yaklaşık 13.000 dergi içerir
- SJR, daha fazla uluslararası ve bölgesel dergiyi kapsar
SJR’nin Avantajları
1. Prestij Odaklı Değerlendirme
Sadece “kaç atıf” değil, “kimden atıf” sorusuna da cevap verir. Bu, dergi kalitesinin daha gerçekçi bir resmini sunar.
2. Manipülasyona Dayanıklılık
Öz-atıf sınırlaması ve ağırlıklı hesaplama sistemi sayesinde, yapay şişirmelere karşı daha dirençlidir.
3. Ücretsiz Erişim
SCImago Journal & Country Rank web sitesinden herkes ücretsiz olarak SJR değerlerine ulaşabilir. Impact Factor ise ücretli abonelik gerektirir.
4. Alan Karşılaştırması
Farklı bilim alanlarındaki dergileri daha adil şekilde karşılaştırma imkanı sunar.
5. Geniş Coğrafi Kapsam
Avrupa, Asya ve Latin Amerika’dan daha fazla dergi içerir, bu da küresel bilimsel üretimin daha iyi temsil edilmesini sağlar.
SJR Quartile (Çeyreklik) Sistemi
SJR’nin en kullanışlı özelliklerinden biri quartile (çeyreklik) sınıflandırmasıdır:
Q1 Dergiler
- Alanının en prestijli %25’i
- Genellikle yüksek kaliteli araştırmalar yayımlar
- Akademik değerlendirmelerde en yüksek puan
Q2 Dergiler
- Ortanın üstü kalite
- Solid araştırmalar için uygun
- İyi akademik itibar
Q3 Dergiler
- Orta düzey prestij
- Gelişmekte olan araştırmacılar için başlangıç noktası
- Bölgesel öneme sahip çalışmalar
Q4 Dergiler
- En düşük çeyrek
- Yeni veya niş alanlardaki dergiler
- Dikkatli değerlendirme gerektirir
Türkiye’de SJR Kullanımı
Türkiye’de akademik değerlendirmelerde SJR giderek daha fazla kabul görmektedir:
Akademik Teşvik Sistemi
YÖK’ün akademik teşvik hesaplamalarında Scopus indeksli yayınlar ve SJR değerleri dikkate alınır. Q1 dergilerde yayın yapmak, daha yüksek teşvik puanı getirir.
Doçentlik Kriterleri
ÜAK doçentlik başvurularında, Scopus’ta taranan ve yüksek SJR değerine sahip dergilerdeki yayınlar özel önem taşır.
Üniversite Sıralamaları
URAP ve diğer ulusal/uluslararası sıralama sistemlerinde, SJR değerleri kurumsal performans göstergesi olarak kullanılır.
SJR Değerini Nasıl Kontrol Edebilirsiniz?
1. SCImago Web Sitesi
www.scimagojr.com adresinden:
- Dergi adı ile arama yapabilirsiniz
- Yıllık SJR değerlerini görebilirsiniz
- Quartile sınıfını öğrenebilirsiniz
- Alan içi sıralamayı inceleyebilirsiniz
2. Scopus Veri Tabanı
Kurumsal aboneliğiniz varsa, Scopus üzerinden detaylı analizlere ulaşabilirsiniz.
3. Dergi Web Siteleri
Birçok dergi, kendi web sitesinde güncel SJR değerini paylaşır.
SJR Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Güncellik Kontrolü
SJR değerleri yıllık olarak güncellenir. Her zaman en güncel değerlere bakın.
2. Alan İçi Değerlendirme
Tıp alanındaki bir Q2 dergi ile sosyal bilimler alanındaki bir Q1 dergiyi doğrudan karşılaştırmak yanıltıcı olabilir.
3. Çoklu Metrik Kullanımı
SJR’yi tek başına değil, Impact Factor, h-index ve diğer metriklerle birlikte değerlendirin.
4. Dergi Kapsamı
Derginin tematik kapsamının sizin araştırmanızla uyumlu olduğundan emin olun.
5. Açık Erişim Politikaları
Yüksek SJR değerine sahip açık erişim dergileri, görünürlük açısından avantaj sağlayabilir.
SJR’nin Sınırlılıkları
1. Scopus Bağımlılığı
Scopus veri tabanında olmayan dergiler SJR değerine sahip olamaz.
2. Yeni Dergiler İçin Dezavantaj
Yeni kurulmuş kaliteli dergiler, başlangıçta düşük SJR değerlerine sahip olabilir.
3. Dil ve Coğrafi Önyargı
İngilizce yayın yapan dergiler hala avantajlıdır.
4. Disiplinler Arası Zorluklar
Multidisipliner çalışmalar için uygun dergi seçimi karmaşık olabilir.
SJR ve Akademik Strateji
Genç Araştırmacılar İçin
- Q3-Q4 dergilerde deneyim kazanarak başlayın
- Zamanla Q2 ve Q1 dergilere yönelin
- Alan içindeki dergi hiyerarşisini öğrenin
Deneyimli Akademisyenler İçin
- Q1 dergileri hedefleyin ancak içerik uyumunu göz ardı etmeyin
- Özel sayı ve davetli makale fırsatlarını değerlendirin
- Editörlük ve hakemlik ile SJR sistemini yakından tanıyın
Gelecekte SJR
Akademik yayıncılık dünyası hızla değişirken, SJR de evrim geçirmeye devam ediyor:
- Açık Bilim: Açık erişim ve açık veri paylaşımı metriklerinin entegrasyonu
- Altmetrics: Sosyal medya etkisi ve online görünürlük ölçümlerinin dahil edilmesi
- Yapay Zeka: Makale kalitesi ve etki tahmininde AI kullanımı
- Ağ Analizi: Yazarlar ve kurumlar arası işbirliği ağlarının değerlendirilmesi
Sonuç
SJR ranking sistemi, akademik dergilerin kalitesini değerlendirmede güçlü ve kapsamlı bir araçtır. Impact Factor’ün sunduğu basit atıf sayısı metriğinin ötesine geçerek, atıfların kalitesini ve prestijini de hesaba katar. Bu özelliği, SJR’yi daha adil ve manipülasyona dayanıklı bir sistem haline getirir.
Türkiye’deki akademisyenler için SJR, hem ulusal hem de uluslararası arenadaki akademik performansı değerlendirmede kritik öneme sahiptir. Ancak unutmamak gerekir ki, hiçbir metrik tek başına bir araştırmanın gerçek değerini tam olarak yansıtamaz.
Kaliteli bilimsel üretim, metriklerin ötesinde, özgün fikirler, titiz metodoloji ve toplumsal fayda odaklı yaklaşımlarla mümkündür. SJR ve benzeri araçlar, bu yolculukta bize rehberlik eden pusulalardır, varış noktası değil.
Bir sonraki yazımızda, akademik yayıncılıkta giderek önem kazanan h-index metriğini ve bireysel araştırmacı performansını nasıl değerlendirdiğini detaylıca inceleyeceğiz.
